Ostrołęka i okolice - 1915: Łyse – cmentarz wojenny z I wojny światowej

Łyse – cmentarz wojenny z I wojny światowej

(Kriegsfriedhof des Ersten Weltkrieg)

Łyse – kurpiowska wieś w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Łyse.

Kwatera wojenna zlokalizowana jest na cmentarzu parafialnym we wsi Łyse. Groby poległych podczas I wojny światowej znajdują się w rejonie współczesnej bramy prowadzącej do zabytkowego, drewnianego kościoła, starszego z dwóch stojących niedaleko siebie we wsi. Nie wiadomo jaką powierzchnię zajęto pod nie.

Zachowały się dwa zdjęcia części grobów żołnierskich zrobione jeszcze w czasie Wielkiej Wojny. Oba zdjęcia wykonane są prawie z tego samego miejsca.

Mogiły widoczne na zdjęciu różnią się między sobą. Te na pierwszym planie są obłożone do pełnej wysokości kamieniami. Na części mogił znajdują się duże głazy z inskrypcjami, na innych osadzone są drewniane krzyże.

Brak jest dokładnych danych o liczbie spoczywających tutaj żołnierzy.

Jednak dzięki kapelanowi 75. Rezerwowej Dywizji, którym był Wielebny D. Wilhelm Ziegler poznaliśmy nazwiska kilku z nich.

W swoich wspomnieniach Ziegler pisze, że na tym cmentarzu pochował swojego pomocnika przy mszach. Był nim sanitariusz Unteroffizier Bernhard Binswanger. Służył w 75. Rezerwowej Kompanii Rowerowej i poległ w walkach pod Serafinem w dniu 28 kwietnia 1915 roku.

Razem z nim, z tego samego oddziału polegli:

Jäger Alfred Raschen z Bremen

Jäger Hermann Kaum z Radolfzell

Jäger August Schulz z Nordhausen i. Pr.

Jäger Fritz Konig z Mittweida, Rochlitz

W kolejnym fragmencie wspomnień Ziegler pisze:

„… A Leutnant Hans Buchholz, wesoły chłopak…. Złożyłem go w świeżym grobie 15 lipca 1915 r. na cmentarzu wiejskim w Łysych.”

Mamy więc kilka nazwisk z dziesiątek, a może nawet ponad setki poległych pochowanych na tym cmentarzu.

Spoczywają tam żołnierze, którzy polegli w pierwszej fazie walk, kiedy ten rejon podlegał dowódcy XX. Korpusu oraz w walkach, gdy sektor ten przejęła 75. Rezerwowa Dywizja. Pochowano tam między innymi poległych z tej dywizji podczas pierwszego z dwóch najkrwawszych walk o wzgórze 131.

Stan obecny.

Groby poległych obecnie są zatarte i przekopane współczesnymi pochówkami. Duża kwatera wojenna została zniszczona. Pozostał po niej jeden grób oznakowany wysokim krzyżem. U jego stóp znajduje się głaz z pamiątkową tablicą z inskrypcją:

GRÓB ZBIOROWY

ŻOŁNIERZY POLEGŁYCH

W I-EJ WOJNIE ŚWIATOWEJ

W MIESIĄCACH OD 13

STYCZNIA DO CZERWCA

1915R

CZEŚĆ ICH PAMIĘCI

Napis ten od lat nie był odnawiany i jest ledwo widoczny. Niedawno na krzyżu zawisła nowa tablica inskrypcyjną upamiętniając nieznanego żołnierza Wojska Polskiego poległego w kwietniu 1920 (taki jest przekaz pamięci mieszkańców - szczątki zostały odkryte w latach 70.-80. XX w.). Pochowano go w miejscu ostatniego zachowanego grobu kwatery z czasów I wojny światowej.

Łyse – prawie zapomniany i zatarty cmentarz. Cmentarz, na którym spoczywają zapomniani żołnierze Wielkiej Wojny, wielu z nich mogło czuć się Polakami.

Odległość od centrum Ostrołęki – 38 km.

-Film z cmentarza zamieszczony na FB. -