Pionier Bataillon Prinz Radziwill (Ostpreußisches ) Nr. 1
1. (Wschodniopruski) Batalion Pionierów Prinz Radziwill
W 1860 r. przeorganizowano Pruski Korpus Inżynierów. W trakcie tej reformy przemianowano dwukompanijne jednostki pionierów na bataliony.
W tym też roku na stanowisko Inspektora Generalnego powołano generała piechoty księcia Wilhelma Radziwiłła[1], byłego dowódcę IV. i III. Korpusu Armijnego, weterana z okresu wojen napoleońskich.
W marcu 1861 r. weszła w życie przygotowana przez Radziwiłła nowa organizacja batalionów pionierów; każdy składał się z czterech kompanii (pontonierów, minerów i dwóch saperów).
W 1864 r. generał Radziwiłł przeszedł zawał i w 1866 r. odszedł na emeryturę[2].
W 1889 r. książę generał Radziwiłł został patronem 1. Batalionu Pionierów.
Erinnerungsblätter an die Teilnahme
des Pion.-Batl. Fürst Radziwill (Ostpr.) Nr 1
am Weltkriege 1914-1918
autor: major w stanie spoczynku, doktor filozofii, Adolf Günther.
Tłumaczenie i opracowanie: Jacek Czaplicki
(fragmenty rozdziałów dotyczące Sztabu Batalionu, oraz 1., 2. i 4. Kompanii Polowej).
Rozdział II
Sztab 1. Batalionu Pionierów
1. Ochrona granicy i pierwsze walki z Rosjanami.
Sierpień 1914 r.
1 - 6 sierpnia 1914 r. Mimo licznych formacji w batalionie, mobilizacja, pod nadzorem sztabu batalionu, przebiegła sprawnie. Dowódcą batalionu był major Queisner, a adiutantem Leutnant Weiß.
7 sierpnia 1914 r. Sztab został przerzucony koleją z Königsberg [Królewiec] do Insterburg [Wystruć], gdzie znajdował się sztab I. Korpusu Armijnego (8. Armia).
11 – 12 sierpnia 1914 r. Walki pod Stallupönen [Stołupiany], Kallweitschen i Mierunsken [Mieruniszki].
13 sierpnia 1914 r. Walki pod Vilderweitschen.
14 sierpnia 1914 r. Walki pod Kowahlen [Kowale Oleckie].
15 sierpnia 1914 r. Walki pod Kibartami.
17 sierpnia 1914 r. Walki pod Stallupönen.
19 - 20 sierpnia 1914 r. Walki na linii Gawaiten – Gumbinnen [Gawriłowo - Gąbin] (w dniach 13 – 19 sierpnia sztab batalionu na rozkaz dowództwa korpusu często uczestniczył w rozpoznaniu terenu walk).
21 - 22 sierpnia 1914 r. Pionierzy na rozkaz dowództwa wysadzają mosty za cofającymi się oddziałami.
23 sierpnia 1914 r. Jednostka zostaje przerzucona koleją przez Königsberg, Marienburg [Malbork] do Deutsch Eylau [Iława].
2. Bitwa pod Tannenbergiem
24-31 sierpnia 1914 r.
Podczas bitwy kadra sztabu batalionu była wielokrotnie wykorzystywana jako oficerowie wywiadu i w rozpoznaniu.
3. Bitwa nad jeziorami mazurskimi
Wrzesień 1914 r.
1 - 4 września 1914 r. Jednostka została rozmieszczona na froncie i prowadzi rozpoznanie dróg i mostów w rejonie Neidenburga [Nidzicy].
5 - 14 września 1914 r. Bitwa nad jeziorami mazurskimi. Sztab batalionu, jak do tej pory, uczestniczył w rozpoznaniu i przemieszczał się z oddziałami I. Korpusu Armijnego przez Gołdap – Rominten [Rominty Wielkie] – Pillupönen – Eydtkuhnen [Ejkuny] na Wyłkowyszki.
4. Zmiana sytuacji w Prusach Wschodnich.
Ponowne natarcie Rennenkampfa.
Od połowy września do połowy listopada 1914 r.
15 – 18 września 1914 r. Jednostka uczestniczy przy niszczeniu konstrukcji drogowych i infrastruktury kolejowej biegnącej do Kowna.
19 - 30 września 1914 r. Sztab batalionu razem I. Korpusem Armijnym maszeruje na południe przez Kalwarię – Suwałki – Sejny nad rzekę Niemen.
24 września 1914 r. Walki pod Kopciowem [nad rzeką Biała Hańcza].
1 października - 5 listopada 1914 r. Walki pozycyjne na linii Grajewo - Wiżajny.
6 - 8 listopada 1914 r. Bitwa pod Göritten.
13 - 16 listopada 1914 r. Bitwa w Rominter Heide [Puszcza Romincka].
(W dniach 6 - 16 listopada jednostka wykonuje nie tylko zadania rozpoznawcze i techniczne, ale uczestniczy również w dostawach materiałów do budowy pozycji i środków do walki na bliskie odległości).
5. Walki pozycyjne na linii jezior -
rzeki Angerapp [rzeka Węgorapa]
Od połowy listopada 1914 r. do początku lutego 1915 r.
22 listopada 1914 r. 3. Kompania Polowa/Pi.1 oraz park mostowy 1. Dywizji opuściły szeregi I. Korpusu Armijnego i razem 1. Dywizją Piechoty udały się do Polski.
5 stycznia 1915 r. Funkcję adiutanta, którą do tej pory pełnił leutnant Weiß, przejął leutnant Karl Bülowius.
28 stycznia – 4 lutego 1915 r. W tych dniach trwały przygotowania do natarcia.
2. i 4. Kompania Polowa/Pi.1 zasiliły szeregi 2. Dywizji Piechoty, 1. Kompania Polowa/Pi.1 dołączyła do 11. Dywizji Landwehry, a Kompania Pionierów Landwehry I. Korpusu Armijnego pozostała do dyspozycji dowódcy korpusu.
6. Bitwa zimowa na Mazurach - luty 1915 r.
i walki do połowy marca 1915 r.
5 lutego 1915 r. W trakcie natarcia sztab batalionu działał w ramach 2. Dywizji Piechoty.
7 - 8 lutego 1915 r. 2. Dywizji Piechoty nacierała przez Rudczanny [Ruciane-Nida] – Snopken [Snopki] – Johannisburg [Pisz] na Lyck [Ełk].
12 lutego 1915 r. Sztab batalionu wrócił pod bezpośrednie dowództwo dowódcy korpusu.
12 - 18 lutego 1915 r. Trwało natarcie przez Neuhof - Lyck na Augustów.
19 - 22 lutego 1915 r. Augustów.
23 lutego 1915 r. – dowództwo I. Korpusu Armijnego oddelegowało Sztab 1. Batalionu Pionierów do 2. Dywizji Piechoty (sztabowi podlegały wtedy: 2. i 4. Kompania Polowa/Pi.1, Kompania Pionierów Landwehry, oddział średnich miotaczy min oraz Dywizyjny Park Mostowy).
24 - 27 lutego 1915 r. Sztab operował we wsi Kurianka, skąd w dniach 24 i 25 lutego 1915 r. prowadzono rozpoznanie rzeki Biebrza obsadzonej przez jednostki wroga.
28 lutego 1915 r. Sztab znajdował się we wsi Skieblewo.
1 - 18 marca 1915 r. Sztab batalionu podlegał dowódcy pionierów 10. Armii. Do 6 marca 1915 r. był w Suwałkach, a w dniach 7 - 18 marca 1915 r. w Marggrabowa [Olecko].
7. Walki pozycyjne między Orzycem a Szkwą.
20 marca - 12 lipca 1915 r.
W tym okresie sztab batalionu stacjonował we wsi Lipowitz [Lipowiec].
Dowódcy korpusu podlegały następujące formacje pionierów:
w 2. Dywizji Piechoty: 2. i 4. Kompania Polowa/Pi.1
Oddział Miotaczy Min
Park Mostowy 2. Dywizji Piechoty
Pluton Reflektorów/Pi.1
w 37. Dywizji Piechoty: 3. Kompania Polowa/Pi.1
1. Kompania Pionierów Landwehry z III. Korpusu
2. Oddział Średnich Miotaczy Min
3. i 10. Oddział Lekkich Miotaczy Min
Park Mostowy 37. Dywizji Piechoty
1. Forteczny Pluton Reflektorów z Malborka
w 11. Rez. Brygadzie: 1. Rezerwowy Pluton/Pi.3
2. Kompania Pionierów Landszturmu z II. Korpusu
8. Ofensywa w Rosji.
Lipiec - listopad 1915 r.
13 - 17 lipca 1915 r. Bitwa o przełamanie frontu pod Przasnyszem.
18 - 22 lipca 1915 r. Walki pościgowe w kierunku dolnej Narwi (sztab batalionu działał w szeregach 2. Dywizji Piechoty).
23 lipca - 3 sierpień 1915 r. Bitwa nad Narwią. Pierwsze próby przeprawy nie powiodły się. Major Queisner został przydzielony do 54. Dywizji Piechoty na okres od 26 do 28 lipca 1915 r., kiedy ta dywizja próbowała przeprawić się pod Ostrołęką.
29 lipca 1915 r. Powrót pod dowództwo I. Korpusu Armijnego.
2 sierpnia 1915 r. Sztab nadzoruje budowę kilku mostów dla korpusu.
3 sierpnia 1915 r. Zdobyto Ostrołękę.
4 - 7 sierpnia 1915 r. Bitwa nad rzeką Orz.
8 - 10 sierpnia 1915 r. Bitwa pod Ostrowią.
11 - 12 sierpnia 1915 r. Bitwa pod Zambrowem.
13 - 18 sierpnia 1915 r. Walki pościgowe nad górną Narwią i rzeką Nurzec.
19 - 25 sierpnia 1915 r. Bitwa pod Bielskiem.
26 sierpnia 1915 r. Zdobyto Białystok.
27 sierpnia 1915 r. I. Korpus Armijny opuścił 8. Armię i został przydzielony do Armii Niemen.
(…)
Rozdział III
1. Kompania Polowa
1. Ochrona granicy i pierwsze walki z Rosjanami.
Sierpień 1914 r.
1 sierpnia 1914 r. Kompania jeszcze w składzie osobowym, jaki miała w czasie pokoju, o godzinie 2:45 rano dotarła do Korschen [Korsze], gdzie wzmocniła siły nadgraniczne. Dowódcą kompanii był hauptmann Seidler.
1 - 5 sierpnia 1914 r. Kompania umacnia Korschen.
5 sierpnia 1914 r. – Do kompanii docierają zmobilizowane uzupełnienia. Jednostka koleją udaje się do Stallupönen [Stołupiany].
6 - 20 sierpnia 1914 r. Kompania w składzie 1. Dywizji Piechoty (8. Armia) wspomaga obronę granicy w rejonie Stallupönen przed siłami rosyjskiej Armii Rennenkampfa. 10 sierpnia 1914 r. kompania pierwszy raz uczestniczyła w walce w pobliżu Skarullen (oddział nie poniósł strat).
17 sierpnia 1914 r. Podczas walk w pobliżu Malissen, kompania wsparła I. Batalion 41. Regimentu Piechoty, ale po dwóch godzinach walki z powodu zagrożenia otoczeniem przez liczebnie przeważającego wroga, musiała wycofać się do Petrikatschen. Ranni zostali: leutnant rezerwy Lehmann i jedenastu ludzi.
18 - 19 sierpnia 1914 r. 1. Dywizja Piechoty, znajdująca się w rejonie na północny wschód od Gumbinnen [Gąbin], w dalszym ciągu jest w odwrocie. Kompania pomagała oddziałom 1. Regimentu Grenadierów i 41. Regimentu Piechoty przy budowaniu pozycji w rejonie Springen - Bumbeln.
20 sierpnia 1914 r. 8. Armia przechodząc do ofensywy próbowała odeprzeć wroga. Jednak przytłaczająca przewaga sił wroga zmusiła siły niemieckie do dalszego odwrotu.
Od 21 sierpnia 1914 r. Trwa odwrót 8. Armii na południe od rzeki Pregel [Pregoła] przez rzekę Angerapp [Węgorapa] i na północ od Pregel za Deime (przednia linia umocnień Königsberg [Królewca]). 1. Kompania Polowa/Pi.1 została w tym dniu wysłana w rejon Insterburga [Wystruć], gdzie zniszczyła kilka przepraw przez Pissę [dopływ Angerapp] w pobliżu Stobingen, a 22 sierpnia wysadziła most na szosie i pozostałe drewniane mosty na Pissie w pobliżu Karalene oraz most kolejowy w pobliżu Luxenburga (na wschód od Insterburga).
23 sierpnia 1914 r. Kompania wróciła do Wehlau [Znamiensk, Welawa].
24 sierpnia 1914 r. Kompania pociągiem z Wehlau przez Königsberg, Marienburg [Malbork] dotarła do Deutsch Eylau [Iława], skąd pieszo udała się do Löbau [Lubawa].
2. Bitwa pod Tannenbergiem.
27 - 30 sierpnia 1914 r.
Na północ od bariery, którą stanowiły jeziora nacierała armia Rennenkampfa, a na południowy zachód od niej armia Narew. Stojąca im na drodze niemiecka 8. Armia miała wprawdzie znaczną przewagę liczebną, ale operacyjnie znajdowała się w bardzo niekorzystnym położeniu.
Dowódca armii podjął decyzję o odwrocie w kierunku Wisły i nakazał przerzucić koleją I. Korpus Armijny w rejon Gosslershausen [Jabłonowo Pomorskie] z zadaniem osłony odwrotu armii. Jego decyzja nie spotkała się z aprobatą naczelnego dowództwa i na jego miejsce dowódcą armii został mianowany generał von Hindenburg (szef sztabu: generał Ludendorff). Natychmiast wstrzymano odwrót na kierunku natarcia Rennenkampfa i zgrupowano wszystkie dostępne siły do uderzenia na Armię Narew.
Oddziały I. Korpusu Armijnego zostały rozładowane z pociągów w Deutsch Eylau i bardziej na wschód od miasta (wśród nich np. 2. Kompania Polowa).
27 sierpnia 1914 r. Początek bitwy pod Tannenbergiem.
1. Kompania Polowa/Pi.1 miała w bitwie następujący udział:
26 sierpnia 1914 r. Budowała, znajdując się czasami pod ostrzałem szrapneli, przeprawę przez rzekę Welle [Wel] w pobliżu Tauschken [Tuczki].
27 sierpnia 1914 r. Wspierała natarcie 1. Dywizji Piechoty na Usdau [Uzdowo]; w zdobyciu Usdau i pościg za wrogiem do Fylitz [Filice].
28 sierpnia 1914 r. Walki pod Soldau [Działdowo], tego samego dnia kompania wykonała misję specjalną (rozpoznanie, budowa i zniszczenie mostów pod Soldau).
29 sierpnia 1914 r. Przemarsz do Neidenburg [Nidzica].
30 sierpnia 1914 r. Kompania osłaniała sztab I. Korpusu Armijnego w pobliżu Modtken [Młodki].
Od 31 sierpnia do 2 września 1914 r. Kompania uczestniczyła w oczyszczaniu okolicznych lasów, gdzie znajdowały się rozproszone oddziały rosyjskie.
3 września 1914 r. Kompania sprzątała pola walk.
3. Bitwa nad jeziorami mazurskimi.
4 - 15 września 1914 r.
Zwycięskie, ale zmęczone wysiłkiem i wyczerpane walką jednostki nie mogły sobie pozwolić na odpoczynek. Po klęsce Armii Narew należało niezwłocznie rozpocząć walki z Armią Rennenkampfa. Jednostki walczące w składzie 8. Armii zostały rozmieszczone na linii Willenberg-Allenstein [Wielbark-Olsztyn], a przybyłe posiłki w trzech grupach na północ od niej: pod Johannisburg [Pisz], Lyck [Ełk] i na linii: jezioro Mauer – rzeka Pregel [Pregoła].
I. Korpus Armijny znalazł się w grupie najbardziej wysuniętej na południe. Natarcie rozpoczęło się 4 września 1914 r.
6 września 1914 r. 1. Kompania Polowa/Pi.1 wzięła udział w walkach pod Johannisburgiem.
7 września 1914 r. Jednostki korpusu zawróciły na Arys [Orzysz], aby odciążyć sąsiedni, związany ciężkimi walkami XVII. Korpus Armijny.
8 września 1914 r. Natarcie na Arys. Bitwa, która trwała od wielu dni na całym froncie, miała ponad 100 km szerokości.
9 września 1914 r. Wieczorem rozpoczął się odwrót nieprzyjaciela. 1. Kompania Polowa/Pi.1 podążał za I. Korpusem Armijnym, który, znajdując się na prawym skrzydle armii, nacierał na Mariampol na południe od wrzosowisk Rominter. Podczas natarcia, które w ciągu 4 dni walk pokonało ponad 100 km, kompania musiała stoczyć kilka mniejszych walk z rozproszonymi oddziałami Rosjan.
10 września 1914 r. Leutnant rezerwy Lehmann był pierwszym w kompanii, który otrzymał Krzyż Żelazny II. Klasy.
13 września 1914 r. Z rana jednostka przekroczyła granicę. Marsze odbywały się teraz po gorszych drogach i bezdrożach. Wymagania wobec dowódcy, ludzi i koni były bardzo duże; mimo to zdrowie dopisywało, a racje żywnościowe były wystarczające.
14 września 1914 r. Kompania dotarła do rzeki Szeszupy w rejonie Pilwiszek.
(…)
W dniach 15-18 września 1914 r. pionierzy zniszczyli w sposób trwały stację kolejową Pilwiszki oraz linię kolejową od mostu na Szeszupie do stacji Wyłkowyszki.
4. Zmiana sytuacji na froncie w Prusach Wschodnich; ponowne natarcie Rennenkampfa.
Od połowy września do połowy listopada 1914 r.
Klęska armii austro-węgierskiej w Galicji spowodowała konieczność utworzenia nowej armii na Górnym Śląsku. Na stanowisku dowódcy 8. Armii generalobersta von Hindenburga, najpierw zastąpił generał von Francois, a następnie generał Otto von Below.
W 8. Armii pozostały tylko dwa korpusy (w tym I. Korpus Armijny), dwie dywizje i jedna rezerwowa dywizja. Tak więc konieczne było przejście do defensywy, co początkowo zostało zamaskowane silnym natarciem aż do rzeki Niemen. 1. Dywizja Piechoty przesunęła się nieco na południe, w rejon na zachód od Olity. Zadaniem 1. Kompanii Polowej/Pi.1 było rozpoznanie i poprawa stanu dróg, zniszczenie linii kolejowej Augustów – Suwałki – Olita oraz pomoc piechocie w budowie pozycji. Prace przy budowie dróg były szczególnie trudne, ponieważ pogorszyła się pogoda.
Pod koniec września 1914 r. generał Rennenkampf wzmocniony nowymi siłami ponownie ruszył do ofensywy. W ciągłych walkach, w których 1. Kompania Polowa/Pi.1 wzięła udział 28 września 1914 r. pod Drapolem(?), 8. Armia wycofała się w pobliże granicy niemiecko-rosyjskiej.
3 października 1914 r. Kompania dotarła do granicy w Przerośl – Upidamischken [Tuniszki]. Na granicy przystąpiono do budowy pozycji Hancka, przy których jednostka ciężko pracowała do 23 października 1914 r.
Wróg często zakłócał pracę ostrzałem artyleryjskim i ogniem piechoty. Sytuacja 8. Armii była poważna, mimo, że w międzyczasie przybył jako wsparcie XXV. Korpus Rezerwowy.
24 października 1914 r. 1. Dywizja Piechoty przeniosła się w rejon Bakałarzewa.
W dniach 26 - 28 października 1914 r. Wyszedł atak na pozycje rosyjskie w kierunku na Suwałki. Do 1. i 2. Brygady Piechoty z kompanii przydzielono po jednym plutonie, a jeden pluton pozostał do dyspozycji dywizji. Pionierzy rozpoznali rozstawione zapory i stwierdzili, że Rosjanie zbudowali je jedynie z gałęzi. Podczas tych zadań poległ fahnenjunker unteroffizier Glitza. Rosyjskie linie zostały zdobyte.
 |
| Verlustlisten 1. Weltkrieg, page 2798 |
W dniach 30 października – 5 listopada 1914 r. Rozbudowywano zdobyte pozycje. Jednak zwycięskie natarcie pod koniec października przyniosło tylko chwilową ulgę. Przewaga wroga na całym froncie wschodnim była zbyt duża. Wraz z utworzeniem stanowiska dowodzenia „Oberbefehlshaber Ost” (Hindenburg), wszystkie niemieckie siły na wschodnie znalazły się pod ścisłym, jednolitym dowództwem. Konieczne stało się skoncentrowanie wszystkich dostępnych sił w decydującym dla rozwoju sytuacji punkcie, w rejonie Torunia, niedaleko granic z Polską. Wymagało to dalszego znacznego osłabienia 8. Armii o dwa korpusy i, w razie konieczności, wycofania jej na linię jezior i na linię Angerapp [rzeka Węgorapa], które w międzyczasie zostały znacznie wzmocnione i rozbudowane.
6 listopada 1914 r. W wyniku zarządzonego wycofania wojsk, 1. Dywizja Piechoty została przeniesiona na północ, a 1. Kompania Polowa/Pi.1 trafiła w rejon Tollmingkehmen [Tołminkiejmy].
Oddziały rosyjskie wznowiły natarcie. 8. Armia próbowała utrzymać linię na granicy i w tym celu wykonała kontratak w dniu 8 listopada 1914 r. i wyparła wroga przez granicę. Zadaniem 1. Kompanii/Pi.1 było zabezpieczenie wrzosowisk Rominter przed zajęciem ich przez Rosjan, podczas tego zadania doszło do małych potyczek.
Jednak w dniu 11 listopada 1914 r., pod naporem przeważających sił wroga, rozpoczęto odwrót za linię jezior i Angerapp. 1. Kompania Polowa/Pi.1 dotarła do Kiauten przez Werxen w szeregach 2. Brygady Piechoty. Odwrót został przerwany kolejnym silnym natarciem w dniach 13 i 14 listopada w kierunku na Walterkehmen [Olchowatka] i wrzosowiska Rominter. 1. Kompania Polowa/Pi.1 była używana we wszystkich tych ruchach i starciach głównie do ulepszania dróg, budowania i niszczenia przepraw, np. 14 listopada budowała mosty i kładki w pobliżu Budszedehlen nad rzeką Rominta, które zostały ponownie zniszczone 16 listopada, gdy wznowiono odwrót.
W dniach 16 i 17 listopada 1914 r. 1. Dywizja Piechoty oderwała się od nieprzyjaciela, by zgodnie z rozkazem wycofać się za linię Angerapp.
Oddziały pionierów wykonały swoje zadania z wielkim zaangażowaniem. Po wycofaniu się piechoty i kawalerii, wysadzali oni mosty tuż przed rosyjskimi oddziałami pościgowymi i czasami pozostawali tak daleko w tyle, ,że musieli przebijać się w czasie odwrotu przez linie wroga.
16 listopada 1914 r. Wieczorem 1. Kompania Polowa/Pi.1 została załadowana do pociągu w Gumbinnen [Gąbin], w celu przerzutu do Lötzen [Giżycko].
5. Udział kompanii w walkach na odcinku Paprodken pozycji polowej Lötzen.
Od 17 listopada 1914 r. do 6 lutego 1915 r.
Rankiem 17 listopada 1914 r. jednostka dotarła do Lötzen. Po południu pomaszerowała do Drosdowen [Drozdowo] na południe od bagien Nietlitzer [Torfowisko Nietlice]; gdzie przybyła o godzinie 23:30.
Rano 18 listopada 1914 r. Rosjanie zaatakowali od wschodu wioskę Seehöhe [Cierzpięty] zlokalizowaną na południowym krańcu jeziora Buwelno i odepchnęli znajdujące się tam oddziały 76. Regimentu Piechoty Landwehry na zachód od Grüneberg [Matyszczyki].
1. Polowa Kompania/Pi.1, pod śmiałym, tymczasowym dowództwem porucznika Rothe[3], próbowała zatrzymać cofającą się linię, atakując w prawo na północ od drogi Seehöhe - Sastrosnen [Zastrużne] i przywrócić linię obrony. Nie udało się to, ponieważ oddziały rosyjskie na czas zdążyły się przegrupować i miały znaczną przewagę liczebną. Po godzinie walki, około godziny 14:00, porucznik Rothe rozkazał wycofać się kompanii, która poniosła straty i znajdowała się osamotniona, daleko przed niemieckimi liniami obrony, na otwartym terenie, gdzie okopanie się było niemożliwe ze względu na wysoki poziom wód gruntowych (już na głębokości 20 cm).
Chociaż ich atak się nie przebił, odniósł wielki sukces, wzmacniając oddziały Landwehry i zatrzymując rosyjskie natarcie, tak że po przerwaniu walk, w ciągu nocy bez żadnych zakłóceń nowe pozycje obrony przygotowano na linii północny skraj bagien Nietlitzer - Borken [Borki] – Schimonken [Szymonka].
Oznaczało to, że pierwotnie planowane wycofanie linii frontu za jezioro Jagodner [Jagodne] nie było konieczne, co miało ogromne znaczenie dla głównego punktu obrony, twierdzy Lötzen, ponieważ ze wzgórz znajdujących się na wschód od wspomnianego jeziora był dobry widok na twierdzę. Dowódca sektora, generał von Einem, wyraził się niezwykle pochlebnie o śmiałej interwencji 1. Kompanii Polowej /Pi.1 w dniu 18 listopada 1914 r., która „w krytycznym momencie, bez rozkazu, z wielką odwagą zaatakowała i przelała swoją krew[4]”. Straty kompanii: 4 zabitych, 5 zaginionych, 46 rannych (w tym dwóch oficerów, leutnant rezerwy Lehmann i leutnant Mattern [5]).
Począwszy od 19 listopada 1914 r. intensywnie rozbudowywano pozycje, budowano mosty (np. most o długości 450 m jeziorze Saiten [Boczne], zbudowany częściowo z prowizorycznych materiałów, a częściowo z zestawów armijnych), drogi dojazdowe itd. Prace były prowadzone pod ciągłym ostrzałem nieprzyjaciela i dlatego w większość z nich można było prowadzić tylko w nocy. Od czasu do czasu dochodziło do ataków i kontrataków, głównie w okolicy cypla koło Marczinawolli [Marcinowa Wola] w dniach 12 i 25 grudnia 1914 r.). Po 25 grudnia 1914 r. po obu stronach nie dochodziło już do żadnych poważniejszych operacji, ponieważ po stronie niemieckiej nie było ku temu powodu ze względu na układ sił i sytuację strategiczną, a rozbudowa tamtejszych pozycji, głównie dzięki aktywnej pomocy 1. Kompanii Polowej /Pi.1, posunęła się tak daleko, że Rosjanie nie odważyli się zaatakować.
6. Bitwa zimowa na Mazurach.
Luty 1915 r.
Walki w Galicji, w południowej Polsce i pod Łodzią zatrzymały rosyjską nawałę, która atakowała wielkimi falami i poniosła ciężkie straty. Nowe natarcie sił niemieckich miało na celu zadać wrogu jeszcze większe straty. Miano związać walką siły rosyjskie na rozciągającym się przez całą Polskę froncie, a dwie grupy uderzeniowe, 8. Armia na południu i nowo utworzona 10. Armia na północy łańcucha jezior, zostały przygotowane do przełamania linii wroga.
7 lutego 1915 r. Grupy uderzeniowe 8. Armii (Litzmann) rozpoczęły natarcie w kierunku Johannisburga [Pisz].
(…)
1. Kompania Polowa/Pi.1 w dniu 7 lutego 1915 r. została podporządkowana nowo utworzonej 11. Dywizji Landwehry (składającej się 33. i 70. Brygady Landwery). Dywizja ta, dowodzona przez generalleutnanta Rudolfa von Freudenberga, zastąpiła w I. Korpusie Armijnym 1. Dywizję Piechoty.
Od 4 lutego 1915 r. trwała silna burza śnieżna z dużym mrozem, na drogach i torach kolejowych panowała gołoledź.
10 lutego 1915 r. 11. Dywizja Landwehry rozpoczęła natarcie na pozycje opuszczone przez wroga.
11 lutego 1915 r. Doszło do pierwszego starcia z wrogiem pod Woszellen [Woszczele]. Wieś została zdobyta 13 lutego 1915 r.
14 lutego 1915 r. Osiągnięto Ełk. Na rynku do żołnierzy przemówił Jego Cesarska Mość.
 |
| Cesarz wśród zwycięskich żołnierzy na ryku w Ełku. 14 lutego 1915 r. Źródło: castlesofpoland.com/prusy/elk_poczt_de.htm |
15 lutego 1915 r. 11. Dywizja Landwehry opuściła szeregi I. Korpusu Armijnego i jako rezerwa armii została przydzielona na odcinek frontu, w którym nacierano na Grajewo.
Do 19 lutego 1915 r. dywizja nacierała przez Grajewo na Osowiec, który miał być atakowany na północ od linii Brzozowa Wólka - Białaszewo.
20 lutego 1915 r. Toczono ciężkie walki wokół Białaszewa. Wieś została tymczasowo utracona w wyniku niespodziewanego rosyjskiego ataku z północnego wschodu. Podczas odbijania wsi, 1. Kompania Polowa/Pi.1 stanowiła trzon atakującej piechoty. Hauptmann Müller przejął dowództwo nad regimentem po poległym dowódcy 76. Regimentu Piechoty Landwehry i dowodził jednostką do 21 lutego 1915 r. (później kilkakrotnie sprawował dowództwo na batalionami regimentu, zastępując rannych dowódców batalionów). W walkach wyróżnił się m.in. młodszy lekarz Kompanii Polowej, dr Fiesenig, który szybko przejął dowództwo nad częścią oddziałów landwehry, które przegrupowały się i zaatakowały Białaszewo od północy (wg relacji hauptmanna w stanie spoczynku Rothe).
Ponieważ przewaga piechoty i artylerii operującej z twierdzy Osowiec uniemożliwiała dalsze natarcie, dywizja okopała się na zdobytej linii na południe od Białaszewa i umocniła pozycje dzięki częstym i śmiałym pracom pionierów. Na odcinku jednostki przeszły do walk pozycyjnych.
(…)
Straty 1. Kompanii Polowej/Pi.1 w tym okresie wyniosły: pięciu poległych, dziewięciu rannych i jeden zaginiony.
(…)
7. Walki pozycyjne pod Osowcem.
Od końca lutego do początku sierpnia 1915 roku.
1 marca 1915 r. 11. Dywizja Landwehry ponownie podjęła działania przeciwko umocnieniom Osowca, ale bez powodzenia. Nastąpiły miesiące sumiennej pracy przy budowie pozycji, dróg, mostów i schronów, w trakcie których nie doszło do żadnych godnych uwagi wydarzeń. Rozbudowa pozycji opierała się prawie wyłącznie na 1. Kompanii Polowej/Pi.1.
 |
| Ziemianka w leśnym mieście na przedpolu twierdzy
Osowiec. Zdjęcia: Małgorzata Karczewska |
8. Udział w letniej kampanii przeciwko Rosji.
Sierpień i wrzesień 1915 r.
W dniu 2 maja 1915 r. rozpoczęła się wielka ofensywa sił niemiecko-austriackich w Galicji. Jej odpowiednikiem było przełamanie linii Narwi po obu stronach Przasnysza przez nowo utworzoną 12. Armię i prawe skrzydło 8. Armii (dowodzonej wtedy przez generała Scholtza). W dniu 13 lipca 1915 r. rozpoczęła się ofensywa, 14 lipca 1915 r. padł Przasnysz, 23 lipca 1915 r. Pułtusk i Różan, 4 sierpnia 1915 r. Ostrołęka.
Następnym celem dla 8. Armii był Osowiec. 11. Dywizja Landwehry już na początku lipca otrzymała rozkaz przygotowania się do ataku gazowego. Zadania przygotowawcze powierzono 1. Kompanii Polowej/Pi.1. Na początku sierpnia przeprowadzono niezbędne rozpoznanie, aby wybrać odpowiedni teren i zbudowano pozycję nadającą się do zamontowania przyrządów. Atak gazowy odbył się zgodnie z planem 6 sierpnia 1915 r, ale zakończył się niepowodzeniem, ponieważ ostrzał ze strony wroga wciąż był silny. Kiedy patrole rozpoznawcze i drużyny mające przygotowania przejścia w zasiekach dotarły do przeszkód, wróg rozpoczął kontratak.
Poległ leutnant rezerwy Schwarz (postrzał w głowę) i trzech pionierów. Fähnrich Kunstmann, jeden podoficer i dwóch pionierów zostało ciężko rannych, a trzech lekko rannych, pięciu pionierów zaginęło.
 |
| Mogiła pionierów na cmentarzu parafialnym w
Białaszewie. Zbiory: Małgorzata Karczewska |
 |
| Verlustlisten 1. Weltkrieg, page 8231 i 8332 |
Poczyniono przygotowania się do powtórzenia ataku gazowego. Został on jednak odwołany w wyniku rozwoju wydarzeń na południe od Narwi, dzięki 8. Armia wcisnęła się w powstałą lukę. Nacierające oddziały 8. Armii zdobyły tereny między Białymstokiem a Osowcem i podążały w kierunku Grodna. Zagrożeni okrążeniem obrońcy twierdzy pospiesznie opuścili Osowiec, twierdza została zajęła 22 sierpnia 1915 r. O tego momentu 11. Dywizja Landwehry wzmocniła siły nacierającej 8. Armii, która skręcił i atakowała teraz na kierunku Kowno – Wilno – Mińsk.
23 sierpnia 1915 r. Kompania budowała mosty w opuszczonym Osowcu co pozwoliło rozpocząć natarcie.
24 sierpnia 1915 r. 11. Dywizja Landwehry osiągnęła Brzozówkę.
Od wieczoru 24 sierpnia do 27 sierpnia 1915 r. 1. Kompania Polowa/Pi.1 znajdując się niekiedy pod ostrzałem wrogiej piechoty i artylerii budowała mosty i kładki przez Brzozówkę i jej dopływy pod Kamionką oraz w Brzozowie i Karpowiczach, dzięki którym dywizja przeprawiła się na drugi brzeg.
(…)
Rozdział IV
2. Kompania Polowa
1. Ochrona granicy i pierwsze walki z Rosjanami.
Sierpień 1914 r.
Mobilizacja została przeprowadzona w taki sposób, że część kompanii, dowodzona przez Hauptmanna Patziga, mogła opuścić Królewiec już 3 sierpnia 1914 r., a reszta 4 sierpnia 1914 r. Zadaniem jednostki była budowa 9 sierpnia 1914 r. ramp w Nordenburg [Nordenbork] i Göttkendorfie. W tych dniach zapewniono również szkolenie zmobilizowanym.
10 – 11 sierpnia 1914 r. Kompanię przerzucono do Insterburga [Wystruć] i Trakehnen [Trakeny], skąd oddział pomaszerował do folwarku Bajohrgallen.
Kompania została przydzielona do 2. Dywizji Piechoty (I. Korpus Armijny, 8. Armia), którą dowodził generalleutnant von Falk.
(…)
11 – 20 sierpnia 1914 r. Kompania osłaniała granice w szeregach 33. Regimentu Fizylierów i 17 sierpnia 1914 r. uczestniczyła w pierwszym starciu z Rosjanami w walkach pod Budweitschen [Budwiecie].
21 – 23 sierpnia 1914 r. Trwał odwrót przez Insterburg [Wystruć] na linię Deime [przednia linia umocnień Królewca], podczas którego kompania wysadziła kilka mostów w rejonie Gumbinnen [Gąbin] i Insterburg.
24 sierpnia 1914 r. Oddział pomaszerował do Königsberg [Królewca].
25 - 26 sierpnia 1914 r. Jednostka została przerzucona koleją przez Marienburg [Malbork] - Montowo do Kiełpina.
2. Bitwa pod Tannenbergiem.
27 - 30 sierpnia 1914 r.
(…)
2. Kompania Polowa/Pi.1 wzięła udział w walkach pod Groß Tauersee [Turza Wielka], gdzie ranny został leutnant Kauzleben i kilku pionierów.
 |
| Verlustlisten 1. Weltkrieg, page 1057 |
28-29 sierpnia 1914 r. Jednostka ruszyła w kierunku Neidenburg [Nidzica] i uczestniczyła w pościg za nieprzyjacielem razem z oddziałami 33. Regimentu Fizylierów i 45. Regimentu Piechoty
30 sierpnia 1914 r. Kompania uczestniczyła w oczyszczaniu lasu Kommusin [lasy na południe od jeziora Omulew] z wrogich oddziałów i w ataku na Tilleshof [osada między wsiami Wały i Ulesie], podczas którego kompania wzięła do niewoli 12 oficerów i prawie 500 rosyjskich żołnierzy.
W dniach 31 sierpnia i 1 września 1914 r. oddział miał odpoczynek.
2 i 3 września 1914 r. Trwało przegrupowanie I. Korpusu Armijnego pod Neidenburgiem.
5 września 1914 r. Kompania przemaszerowała przez Jedwabno na Ortelsburg [Szczytno].
6 września 1914 r. Mieszany oddział pod dowództwem majora Knelle, składający się z plutonu piechoty i Kompanii Karabinów Maszynowych z 44. Regimentu Piechoty, jednej baterii 1. Regimentu Artylerii Polowej, 2. i 3. Kompanii Polowej/Pi.1, jednej lekkiej kolumny amunicyjnej, z tym, że żołnierze piechoty jechali na wozach, ruszył do Nikolaiken [Mikołajki] w celu utrzymania tam przejezdnej przeprawy.
Na miejscu, kompania razem z 3. Kompanią Polową/Pi.1 do 7 września budowała most na słupach dla transportu ciężkiego, po którym w dniach 7 i 8 września przeprawiła się 2. Dywizja Piechoty.
8 - 9 września 1914 r. Kompania budowała mniejsze mosty i przemaszerowała do Milken [Miłki].
10 - 16 września 1914 r. Trwało natarcie przez Gołdap - Wyłkowyszki do Kalwarii (koło Mariampola) nad Szeczupą, gdzie kompania uczestniczyła w walkach 11 września, następnie Rominten-Antupie, gdzie kompania walczyła 14 września w szeregach z III. Batalionu/45,.
4. Zmiana sytuacji na froncie w Prusach Wschodnich; ponowne natarcie Rennenkampfa.
Od 17 września do 25 listopada 1914 r.
19 – 25 września 1914 r. 2. Kompania Polowa/Pi.1 w szeregach 3. Brygady Piechoty pomaszerował na południe przez Raudoniszki – Sejny – Berżniki - Kowale (wsie między jeziorami, gdzie kompania uczestniczyła w walkach 24 września) – Kopciowo w rejon wsi Długa [nad jez. Czarna Bylsa]. Z Długiej kompania prowadziła rozpoznanie rzeki Niemen w okolicach Druskiennik.
W kolejnych dniach armia Rennenkampfa, mająca teraz znaczną przewagę liczebną, ponownie rozpoczęła natarcie. 8 Armia, walcząc krok po kroku, ustępowała zgodnie z planem, najpierw w kierunku granicy niemiecko-rosyjskiej, w listopadzie za linię jezior i Angerapp.
Od 27 września do 8 października 2. Kompania Polowa/Pi.1 wycofywała się przez Lejpuny – Wiejsieje – Sejny – Tartak – Filipów. Po trasie kompania walczyła 28 września pod Kulanze(?), a 2 października pod Tartakiem; a w trakcie pionierzy poprawiali drogi i mosty, pomagali w budowie pozycji i niszczyli konstrukcje inżynierskie podczas odwrotu.
W dniach 9 października - 2 listopada 1914 r. Kompania budowała pozycje i walczyła na linii Bakałarzewo - Filipów oraz na wysuniętej linii Maryna - Olszanka. W walkach tych szczególnie wyróżnił się atak razem z oddziałami 44. Regimentu piechoty na wzgórze 192 znajdujące się na wschód od Maryny, który odbył się 29 października 1914 r.
3 – 5 listopada 1914 r. Oddział kontynuował odwrót z Mierunsken [Mieruniszki] w kierunku na Gołdap.
6 listopada 1914 r. 2. Dywizja Piechoty została skierowana na północ w rejon Tollmingkehmen [Tołminkiejmy], skąd 9 i 10 listopada 1914 r. wykonała natarcie przez Pissę w rejon Gudellen-Kassuben.
11 - 25 listopada 1914 r. Dalszy odwrót do linii Angerapp w trakcie którego kompania walczyła 13 listopada pod Pabbeln [Wobały], następnie przemieszcza się przez Girnen - Marienhöhe i las Bugliener.
26 listopada 1914 r. Kompania maszeruje do Gumbinnen [Gąbin], skąd koleją zostaje przerzucona do Lötzen [Giżycko] i skąd znowu pomaszerowała do Strzelzen [Strzelce]; (1. Pluton pozostał z 2. Dywizją znajdująca się na południe od lasu Bugliener, gdzie przebywał aż do 1 lutego 1915 r.).
5. Walki pozycyjne pod Lötzen.
Od 27 listopada 1914 r. do 5 lutego 1915 r.
Osłabienie 8. Armii wymusiło w danym czasie przejście do działań defensywnych, co wymagało sporej rozbudowy zajmowanych pozycji. Pionierzy znaleźli pracę zgodną z ich kwalifikacjami, budując pozycje, drogi i mosty. Ponadto, szkolili piechotę w użyciu sprzętu do walki w zwarciu. W tym pracowitym okresie, 2. Kompania Polowa/Pi.1 podlegała dowództwu Lötzen, a poza tym nie miały miejsca żadne szczególne wydarzenia.
6. Bitwa zimowa na Mazurach.
Luty 1915 r.
2. Kompania/Pi.1, posuwający się w awangardzie północnej kolumny 2. Dywizji pod Weissuhnen [Wejsuny], już 7 i 8 lutego 1915 r. walczyła pod Karwick [Karwik] na południowym krańcu jeziora Spirding [Śniardwy].
9 - 13 lutego 1915 r. Kompania walczyła nad kanałem łączącym jezioro Spirding z jeziorem Warschau [Roś] oraz między Bialla i Lyckiem [Biała Piska i Ełk].
Hauptmann Patzig został ranny 9 lutego pod Jeglinnen [Jeglin], zastępujący go leutnant Gattung padł od postrzału w głowę 12 lutego pod Thalussen [Talusy]; i znowu zastąpiony został przez leutnanta rezerwy Baltruscha, później leutnanta rezerwy Petersona.
 |
| Verlustlisten 1. Weltkrieg, page 5038 |
 |
| Kwatera na cmentarzu Ruciane-Nida. Zdjęcie: Małgorzata Karczewska |
14 lutego 1915 r. Kompania pomaszerował do Lyck [Ełk], gdzie wysłuchała przemówienia Jego Królewskiej Mości Cesarza.
15 - 18 lutego 1915 r. Oddział pomaszerował przez Augustów pod Sajenek, gdzie budował mosty do 21 lutego 1915 r.
W międzyczasie, 8. Armia zamknęła pierścień wokół Rosjan okrążonych w Puszczy Augustowskiej pod Lipskiem.
22 lutego 1915 r. 2. Kompania Polowa/Pi.1 przez Lipsk pomaszerowała do Rygałówki.
Od 23 lutego do 4 marca 1915 r. Kompania w szeregach 45. Regimentu Piechoty walczyła na wzgórzach na południe i wschód od Rygałówki.
W dniach 5 – 14 marca 1915 r. trwał stopniowy odwrót nad granicę, który był konieczny w celu zwolnienia części jednostek do celów operacyjnych. Przygotowania do odwrotu naturalnie spoczywały głównie w rękach pionierów, którzy byli również zaangażowani w wiele innych działań technicznych przez cały czas trwania operacji (budowa pozycji, mostów, dróg itp.).
10 marca 1915 r. Hauptmann Patzig po podleczeniu ran powrócił do kompanii. Straty w walkach [w czasie bitwy zimowej]: poległ jeden oficer i czterech pionierów, rannych było: jeden oficer, dwóch podoficerów i dziewięciu pionierów.
7. Walki pozycyjne na północny wschód od Przasnysza.
Od połowy marca do połowy lipca 1915 r.
Podczas bitwy zimowej na Mazurach spore siły rosyjskie zagrażały również południowej granicy Prus Wschodnich. Przeciwko nim stanęła nowo sformowana Grupa Armii Gallwitz. Po ciężkich walkach, które doprowadziły do zdobycia i ponownego stracenia Przasnysza, w połowie marca walki toczyły się mniej więcej na linii Mława – Krzynowłoga Mała – Baranowo. 2. Dywizja Piechoty została rozmieszczona na tej linii między rzekami Orzyc i Omulew.
16 -17 marca 1915 r. 2. Kompania Polowa/Pi. 1 z Lyck [Ełk] pociągiem dotarła do Willenberg [Wielbark], skąd przez Chorzele pomaszerowała do Małowidza. Bardziej na południe, w okolicach Jednorożca, trwały zaciekłe ataki Rosjan. Kompania została skierowana w rejon walk i na kilka następnych dni (do 22 marca) podporządkowana jednostkom I. Rezerwowego Korpusu i XVII. Korpusu Armijnego. Pozycje obronne zostały utrzymane.
Na zachód od Orzyca walki ucichły pod koniec marca. 2. Kompania Polowa/Pi.1 wróciła do 2. Dywizji Piechoty 23 marca i przeniosła się do Olszewki.
Od 24 marca do 12 lipca 1915 r. Kompania towarzyszyła oddziałom 33. Regimentu Fizylierów i 45. Regimentu Piechoty w walkach pozycyjnych koło wsi Budy Przysieki.
8. Letnia kampania przeciwko Rosji.
Od lipca do połowy października 1915 r.
13 lipca 1915 r. Grupa Armii generała von Gallwitza rozpoczęła natarcie w celu przełamała front po obu stronach Przasnysza. 16 – 17 lipca oddziały stojące nad Orzycem ruszyły naprzód, ponieważ Rosjanie opuścili swoje pozycje znajdujące się naprzeciwko i cofali się w kierunku Narwi.
2. Kompania/Pi.1 w dniach 16-22 lipca 1915 r. brała udział przy budowie lub umacnianiu mostów i dróg oraz prowadziła rozpoznanie Narwi (nocą z 19 na 20 lipca) w rejonie Dobrołęki. Na podstawie ich rozpoznania rzeki wydano rozkaz, że oddziały będą się przeprawiać na drugi brzeg w dniu 24 lipca 1915 r. między Maćkami a Nożewem. Oprócz kompanii, oddziały 2. Dywizji Piechoty wspierały: 4. Kompania Polowa/Pi.1, 3. Kompania Polowa/Pi.26, 2. Kompania Pionierów Landszturmu.
I. Korpus Armijny udostępnił swój park mostowy.
23 lipca 1915 r. Trwały przygotowanie do przerzucenia mostu przez Narew.
24 lipca 1915 r. Próba przerzucenia mostu pod Maćkami nie powiodła się. 2. Kompania Polowa/Pi.1 miała 12 rannych. Zmontowane, wcześniej przygotowane segmenty mostu, zostały zniszczone przez artylerię i ogień karabinów maszynowych. Kładek również nie dało się wyprowadzić nad nurt rzeki, nawet w ciemnościach nocy, z powodu silnego ognia nieprzyjaciela.
W nocy z 25 na 26 lipca 1915 r. żołnierzom z II. Batalionu/147, III. Batalionu/150 i 1. Plutonu Karabinów Maszynowych/44 udało się w trakcie deszczu przeprawić na pontonach przeniesionych z lasu pod Żeraniem Dużym i udało im się powiększyć mały przyczółek, który powstał podczas przeprawy pod Nożewem 24 lipca.
Sytuacja żołnierzy, którzy przekroczyli rzekę, pozostawała krytyczna. Z wielkim trudem pionierzy byli w stanie zapewnić komunikację przez kolejne noce, aby przewieźć niezbędne rzeczy (amunicję, prowiant) oraz ściągnąć rannych. 2. Kompania Polowa/Pi.1 straciła w tych dniach jednego oficera (hauptmann Patzig) i 21 ludzi (w tym fähnricha Ewerta). Leutnant rezerwy Peterson przejął dowodzenie kompanią.
 |
| Verlustlisten 1. Weltkrieg, page 8232 |
28 lipca 1915 r. Kompania wsparła 4. Kompanię Polową/Pi.1 przy budowie mostu na słupach pod Kołakami
1 - 2 sierpnia 1915 r. Oddział budował most pod Kamianką.
3 sierpnia 1915 r. Kompania dołączyła do oddziałów nacierających pod Rabędami.
4 - 6 sierpnia 1915 r. Trwały uporczywe walki pod Rabędami.
7 - 13 sierpnia 1915 r. Oddział brał udział w natarciu przez Czartosy –Osowiec – Brok w kierunku wsi Mazury.
14 sierpnia 1915 r. W ataku pod wsią Jabłoń Rykacze na rosyjskie pozycje na rzece Ślina; 2. Kompania Polowa/Pi.1 miała jednego poległego podoficera i pięciu ciężko rannych pionierów.
 |
| Cmentarz wojenny pod wsią Jabłoń-Rykacze. Zdjęcie: Małgorzata Karczewska |
16 - 21 sierpnia 1915 r. Szlak kompanii prowadził przez Łapy Barwiki – Pietkowo – [Niewinno] Borowe – Augustowo – Bielsk.
22 - 25 sierpnia 1915 r. Kompania budowała mosty i drogi pod Bielskiem.
W trakcie natarcia oddziałów niemieckich kompania miała częste kontakty z nieprzyjacielem, przy budowach mostów i innych pracach.
26 sierpnia - 2 września 1915 r. Po wycofaniu z tego odcinka frontu 2. Dywizji Piechoty, 2. Kompania Polowa/Pi.1 przez Łomżę dotarła do stacji kolejowej w Kolnie.
2 - 4 września 1915 r. Kompania transportem kolejowym przez Insterburg dotarła do Kowna.
(…)
Rozdział VI
4. Kompania Polowa
1. Mobilizacja, ochrona granic i walki na linii Deime.
Sierpień - wrzesień 1914 r.
1 - 5 sierpnia 1914 r. Mobilizacja oddziału. Kompania, której dowódcą był hauptmann Zimmermann, została podporządkowana naczelnikowi okręgu Königsberg [Królewiec] i przydzielona do głównej rezerwy Dywizji Brodrück, która składała się z mieszanej 9. Brygady Piechoty Landwehry i przydzielonych formacji.
(…)
28 – 29 grudnia 1914 r. 4. Kompania Polowa/Pi.1 została przerzucona pociągiem z Gumbinnen [Gąbin] do Lötzen [Giżycko], skąd pieszo pomaszerowała do Jagodnen [Jagodne].
30 grudnia 1914 r. – 3 lutego 1915 r. Kompania pracowała przy budowaniu pozycji w sektorze działania 70. Brygady Landwehry na linii Gurkeln - Paprodken [Górkło - Paprotki] (pozycja nad jeziorem).
4. Bitwa zimowa na Mazurach i późniejsze walki.
Luty – marzec 1915 r.
4. Kompania Polowa/ Pi.1 została przydzielona do 2. Dywizja Piechoty dowodzonej przez generalleutnata von Falka, która znajdowała się na prawym skrzydle niemieckiego natarcia, które miało podążać na południe od łańcucha jezior i wyjść na południe od Augustowa.
7 lutego 1915 r. 4. Kompania Polowa/Pi.1 podąża za czołową kompanią południowej kolumny 2. Dywizji Piechoty przez Rudczanny [Ruciane-Nida] w kierunku Johannisburga [Pisz].
Czołowe oddziały natrafiły na opór wroga pod Snopken [Snopki], gdzie pionierzy pod ostrzałem usuwali rozstawione na drogach zapory i zasieki.
8 lutego 1915 r. Kompania brała udział w szturm na Johannisburg.
9 lutego 1915 r. Udział w walkach pod Annafeld – Drygallen [Iłki - Drygały].
10 lutego 1915 r. Udział w natarciu przez Monethen [Monety] na Osranken [obecnie zatarta w terenie wieś koło również już nieistniejącej wsi Dupken].
11 - 12 lutego 1915 r. Udział w walkach pod Mostolten i Sutzken [Mostołty i Suczki].
13 lutego 1915 r. Udział w szturmie na Barannen [Barany].
14 - 18 lutego 1915 r. Udział w natarciu przez Lyck [Ełk] – Gingen [Ginie] – Żarnowo – Augustów na Lipsk. Natarcie to zamknęło od południa pierścień okrążenia, który od północy zapoczątkowały oddziały XXI. Korpusu Armijnego. Teraz oddziały musiały walczyć na dwa fronty, czyli stawiać opór Rosjanom próbującym desperacko wyrwać się z okrążenia w Puszczy Augustowskiej i ewentualnej odsieczy z pod Grodna i z południa. Pionierzy ufortyfikowali miejscowości Lipsk i Żabickie oraz przeprowadzili rozpoznanie rzeki Biebrza.
23 lutego 1915 r. Fähnrich Knopf i jego patrol wyróżnili się dobrym rozpoznaniem Biebrzy w pobliżu Nowosiółek [obecnie część wsi Koniuszki].
W dniach 19 lutego – 2 marca 1915 r. w walkach nad Biebrzą ranni zostali fähnrich Knopf i jeszcze jeden pionier, a jeden z pionierów poległ.
3 – 13 marca 1915 r. Oddział cofa się do granicy Prus.
Straty bojowe 4. Kompanii Polowej/Pi.1 od początku bitwy zimowej na Mazurach do tego czasu wyniosły: 3 zabitych, 17 rannych, 3 zaginionych.
 |
| Verlustlisten 1. Weltkrieg, page 5183 |
7. Walki pozycyjne na północny wschód od Przasnysza.
Od połowy marca do połowy lipca 1915 r.
14 marca 1915 r. 4. Kompania Polowa/Pi.1 w szeregach 2. Dywizji Piechoty maszeruje do Lyck [Ełk].
16 marca 1915 r. Kompania w transporcie kolejowym dotarła do Willenberg [Wielbark].
17 marca 1915 r. Pieszo jednostka dotarła Olszewki.
19 marca - 15 lipca 1915 r. Kompania brała udział w walkach pozycyjnych między Omulwią a Orzycem w składzie 3. Brygady Piechoty. (1. Pluton w okresie od 20 kwietnia do 19 maja 1915 r. przydzielony był do 9. Brygady Landwehry). Znaczące walki miały miejsce w dniach 20 marca, 4 maja, z 15 na 16 czerwca i z 22 na 23 czerwca 1915 r.
8. Udział w letniej kampanii przeciwko Rosji.
Od połowy lipca do połowy października 1915 r.
16 - 20 lipca 1915 r. 4. Kompania Polowa/Pi.1 podzielona na 3 plutony pomagała pozostałym formacjom usuwając blokady drogowe, odbudowując drogi i oczyszczając pola minowe. Ponowne scalenie kompanii nastąpiło 20 lipca pod wsią [Stepna]-Michałki niedaleko Narwi, gdzie zatrzymały się nacierające oddziały. W nocy z 19 na 20 lipca patrole oficerskie i podoficerskie dokonały już rozpoznania Narwi, której drugi brzeg był zajęty przez nieprzyjaciela. Podczas rozpoznania wyróżnił się leutnant Schultz, który niczym nie osłonięty od strony wroga, brodząc w rzece w pobliżu miejscowości Nożewo, ustalił, że jej głębokość wynosi 90 cm.
20 - 23 lipca 1915 r. Trwały przygotowania do przeprawy przez Narew, prowadzono rozpoznanie, budowano mosty, stanowiska dowodzenia i wyznaczano tras kolumn zaopatrzeniowych. Atak zaplanowano na podstawie rozpoznania pionierów między Maćkami a Nożewem.
24 lipca 1915 r. Rozpoczęło się forsowanie Narwi, w ramach którego pionierzy jako znający teren zapewniali przewodników dowódcom nacierających oddziałów, dostarczali środki do przeprawy rzeki oraz sformowali ze swoich szeregów oddziały szturmowe. Znajdującym się na północ od Maciek II. i III. Batalionowi/44 przydzielono dwie trzecie 3. Kompanii Polowej/Pi.26 i zapewniono przewodników z 4. Kompanii Polowej/Pi.1; znajdującym się pod Nożewem I. i III. Batalionowi/Gren.4 przydzielono dwie trzecie 4. Kompanii Polowej/Pi.1 oraz przewodników z tej kompanii; znajdujące się w rezerwie w Maćkach trzy kompanie 33. Regimentu Fizylierów otrzymały jedną trzecią 3. Kompanii Polowej/Pi.26 i jedną trzecią 4. Kompanii Polowej/Pi.1.
Podczas, gdy forsowanie Narwi pod Maćkami nie powiodło się, to pod Nożewem I. Batalionowi/Gren.4 z przydzielonym mu plutonem 4. Kompanii Polowej/Pi.1 udało się przeprawić na południowy brzeg i uchwycić przyczółek. Pluton pionierów stracił 6 poległych, 4 rannych i 1 zaginionego.
Z powodu zaciekłego oporu Rosjan, którzy utrzymywali cały odcinek rzeki Narew pod ostrzałem, dalsze zdobywanie terenu nie było w tamtym momencie możliwe. Od 25 do 27 lipca 1915 r. łączność z oddziałami na drugim brzegu w postaci uzupełniania racji żywnościowych, amunicji, ewakuacji rannych itp., była prowadzona z dużymi trudnościami i przy znacznych stratach w ludziach i sprzęcie.
Dopiero 28 lipca 1915 r. kompanii, przy wsparciu pięciu kompanii pionierów landszturmu, udało się zbudować tymczasowy most o długości 120 m z drogami dojazdowymi w pobliżu miejscowości Kołaki. Budowa tego mostu była utrudniona ze względu na podmokły teren. Most ten był używany przez oddziały 54. i 2. Dywizji Piechoty.
29 lipca – 2 sierpnia 1915 r. Pionierzy zbudowali drugi most na palach o długości 230 m.
4 - 6 sierpnia 1915 r. Kompania brał udział w walkach pod Rabędami, które zostały zdobyte 6 sierpnia.
7 sierpnia 1915 r. Jednostka brała udział w natarciu na Łady Mans.
8 - 9 sierpnia 1915 r. Udział w ataku na pozycje rosyjskie między Tyszkami i Śniadowem.
10 sierpnia 1915 r. Pionierzy oczyszczali rozległe pola minowe.
11 - 26 sierpnia 1915 r. Szlak bojowy kompanii prowadził przez Czartosy – Mazowieck – Płonkę Kościelną – Bielsk – Studziwody – Ogrodniki do rzeki Orlanki.
Na szlaku Rosjanie często stawiali opór. Działalność pionierów polegała głównie na odbudowie zniszczonych mostów i rozpoznaniu terenu.
26 sierpnia – 2 września 1915 r. Po wycofaniu 2. Dywizji Piechoty z tego odcinka frontu, kompania przez Mazowieck – Zawady – Borkowo dotarła do Kolna, skąd 3 września wyruszyła koleją na front pod Kownem.
(…)
[1] Wilhelm Friedrich Paul Nicolaus Radziwiłł herbu Trąby (ur. 19 marca 1797 r. w Berlinie), trzynasty ordynat na Nieświeżu. Książe, polityk, generał piechoty w armii pruskiej.
Syn urodzonego w Wilnie Antoniego Henryka Radziwiłła, (polskiego księcia, polityka, kompozytor, księcia-namiestnika Wielkiego Księstwa Poznańskiego, I ordynata na Przygodzicach, XII ordynata na Nieświeżu) i Fryderyki Doroty Ludwiki von Hohenzollern (córki księcia Ferdynanda Hohenzollerna, najmłodszego brata Fryderyka Wielkiego).
Zmarł 5 sierpnia 1870 roku w Berlinie. Pochowano go w kaplicy rodzinnej pod wezwaniem Matki Boskiej Ostrobramskiej w Antoninie koło Ostrowa Wielkopolskiego.
[2] Mariusz Wojciechowski: Pruski Korpus Inżynierów 1816-69, Słupsk, czerwiec 2020.
[3] Hauptmann Seidler był chory w dniach od 8 do 27 listopada 1914 r., a od 9 grudnia 1914 r.; Hauptmann Müller przejął o niego dowodzenie kompanią.
[4] Generał von Einem wygłosił te słowa wieczorem 18 listopada 1914 r. na spotkaniu dowódców sektora Lötzen, zgodnie z relacją uczestnika tego spotkania, majora (w stanie spoczynku) Günthera (Karla), obecnie szefa Bauleitung Süd.
[5] Pomnik 1. Kompanii Polowej/Pi.1 został wzniesiony w Seehöhe dla upamiętnienia walk z dnia 18 listopada 1914 r. i osłonięty w obecności feldmarszałka von Hindenburga.
