Rok 1914 - cześć 2: Szczytno w dniach 28-30 sierpnia 1914

 

Walki 16. Dywizji Piechoty Armii Carskiej

o Szczytno w dniach 28-30 sierpnia 1914 r.

Autor: Starszy adiutant sztabu generalnego kapitan Rudski

Opracowanie i tłumaczenie: Jacek Czaplicki

 

Ортельсбургъ [Ortelsburg, Szczytno]

15 - 17 sierpnia [28 - 30 sierpnia] 1914 r.

 

W dniu 15 [28] sierpnia o godzinie 13:00 w miejscowości Bаллeнъ [Wallen, Wały] dowódca korpusu otrzymał rozkaz od generała Samsonowa, przywieziony przez dragonów z 6. Szwadronu 4. Nowotroicko-Jekaterynosławskiego Pułku Dragonów. Dragoni Tretiakow i Miedwiediew z oddziału porucznika Terpiłowskiego, wysłani o godzinie 3:00 rano przez pułkownika Zalewskiego ze wsi Грамменъ [Grammen, Grom], dostarczyli również wiadomość dla dowódcy armii o wydarzeniach pod Meнсргутъ [Mensguth, Dźwierzuty] w dniu 14 [27] sierpnia. Wiadomość tę dostarczyli z narażeniem życia, a oni i ich konie nie jedli i nie odpoczywali od godziny 5:00 rano w dniu 14 [27] sierpnia. Wiadomość informowała, że Пассeнгеймъ [Passenheim, Pasym] i okolice są już zajęte przez wroga.

Rozkaz generała Samsonowa (bez numeru) z godziny 8:30 rano 15 [28] sierpnia brzmiał: „Za wszelką cenę utrzymać się w rejonie Szczytna.

Powodzenie waszego korpusu zależy od wytrwałości w walkach 13. i 15. Korpusu. Jako wsparcie wysłać w kierunku wroga 4. Dywizję Kawalerii z zadaniem opóźniania, jak to tylko możliwe, jego natarcia na zachód.

Samsonow”

Po otrzymaniu rozkazu generała Samsonowa, dowódca korpusu generał Błagowoszewski postanowił wydać rozkaz Nr 180, który mówił, że 16. Dywizja Piechoty ma być ponownie wysłana do wsi Ольшинeнъ [Olschienen, Olszyny], z wysuniętymi patrolami na linii Кл. Ieрутен [Klein Jerutten, Jerutki], Альтъ Kейкутъ [Alt Keykuth, Stare Kejkuty], Pомaненъ [Rohmanen, Romany] i Ортельсбургъ [Ortelsburg, Szczytno], gdzie miała utrzymać styczność z 4. Dywizją Kawalerii, znajdującą się w Бeйтнeрдорфъ i Эйнгаттенъ [Beutnerdorf i Fiugatten, dzielnice Szczytna]. Kwatera główna korpusu została przeniesiona ze wsi Wały do Фридpиx Фельде [Friedrichsfelde, Chochół], a 4. Dywizja Piechoty otrzymała rozkaz przeniesienia się do Фюрстенвальде [Fürstenwalde, Księży Lasek].

W dniu 15 [28] sierpnia o godzinie 22:00, 16. Dywizja Piechoty otrzymała rozkaz nr 181 wydany we wsi Chochół, że do godziny 3:00 ma przemieścić się do lasu znajdującego się na południe od jeziora Валъдпушъзee [Waldpusch-See, jez. Wałpusz] i tam zająć odpowiednie pozycje, które umożliwią manewrowanie po obu stronach jeziora, aby następnego dnia, 17 [30] sierpnia, zająć Szczytno w celu opóźnienia działań nieprzyjaciela.

W trakcie walk w dniu 16 [29] sierpnia 16. Dywizji Piechoty z oddziałami nieprzyjaciela stwierdzono, że Линдeнбергъ [Lindenberg, Lipowa Góra] i Эйхталь [?] gdzie stacjonowały oddziały nieprzyjaciela, są umocnione, a skraj lasu na zachód od Szczytna jest obsadzony przez nieprzyjacielskich strzelców.

Pozycje 61. Włodzimierskiego Pułku Piechoty w dniach 16-17 [29-30] sierpnia 1914 r.

 

Wieczorem 16 [29] sierpnia dowódca korpusu (rozkaz nr 194) rozkazał rozpocząć natarcie. Następnego dnia, 17 [30] sierpnia, 4. Dywizja Kawalerii znajdująca się w Ваврохенъ [Wawrochen, Wawrochy] otrzymała rozkaz natarcia na Pasym razem z 2. Brygadą 4. Dywizji Piechoty znajdującą się w Wałach. 1. Brygadę zostawiono we wsi Липовецъ [Lipowitz, Lipowiec].

W dniu 17 [30] sierpnia o godzinie 7:00 rano w stronę miasta Szczytno rozpoczęto ostrzał. Jednostki 16. Dywizji Piechoty rozpoczęły atak na oddziały niemieckie, które zajęły Szczytno.

Nieprzyjaciel nie odpowiedział ogniem. Jednak niemiecka piechota i landszturm obsadzały okopy oraz kamienice na południowo-wschodnich obrzeżach miasta.

Według raportu kapitana Rudskiego ze Sztabu Generalnego, który przed godziną 11:30 został wysłany do 16. Dywizji Piechoty, by dowiedzieć się co się dzieje na pozycjach pierwszoliniowych, w tym dniu jednostki tej dywizji rozstawione były w następujący sposób:

- pomiędzy jeziorami Wałpusz i Денскъ-зее [Jezioro Łęsk]: 64. Kazański Pułk Piechoty z dwiema bateriami artylerii.

- od jeziora Wałpusz do wsi Romany: 61. Włodzimierski Pułk Piechoty

- od wsi Romany do Szczytna: 63. Uglicki Pułk Piechoty

- od Szczytna przez zachodnie obrzeża Штадтъ – Вальда [Ortelsburger Stadt-Wald, lasy na południe od miasta]: 62. Suzdalski Pułk Piechoty

Sztab dywizji rozlokował się w lesie przy drodze Szczytno – Olszyny.

W obecności kapitana Rudskiego dowódca dywizji wydał następujące rozkazy: 63. Uglicki Pułk Piechoty ma zdobyć okopy znajdujące się przed nim, artyleria Włodzimierskiego Pułku ma ostrzelać okopy na flance wroga, a bataliony Kazańskiego pułku mają dać osłonę przed działaniami lewej flanki wroga.

Pozycje 63. Uglickiego Pułku Piechoty w dniu 16 [29] sierpnia 1914 r.

 

W tym samym czasie nieprzyjaciel odpowiedział ogniem.

Około godziny 13.30 sztab korpusu otrzymał telegram podpisany przez generała Bobrowskiego, którym nakazano korpusowi skoncentrować się pod Вилленбергъ [Willenbergu, Wielbark] i działać w porozumieniu z generałem Kondrotowiczem.

O godzinie 14:00 wydano rozkaz przerwania walk. Korpus miał przemieścić się pod Wielbark w dwóch kolumnach: 16. Dywizja Piechoty przez wieś Lipowiec, a 4. Dywizja przez Радзииенъ [Radzienen, Zieleniec].

Według raportu nr 221, który dotarł do Naczelnego Dowódcy w Księżym Lasku w dniu 17 [30] sierpnia, 16. Dywizja Piechoty zaangażowana w walki pod Szczytnem nie była w stanie wykonać tego rozkazu, ponieważ jej jednostki musiały najpierw oderwać się od nieprzyjaciela. Walki pod Szczytnem przeciągnęły się do zmroku i dopiero o godzinie 23:00 16. Dywizji udało się dotrzeć do rejonu Lipowca.

Następnego dnia, według tego samego raportu, dywizja miała kontynuować wykonywanie rozkazu Naczelnego Dowódcy, tj. posuwać się w kierunku Wielbarka, natomiast 4. Dywizja, która miała już wysunięte jednostki pod Боркенъ [Borken, Borki Wielbarskie] została zatrzymana w Zieleńcu.

Sztab Korpusu zatrzymał się we wsi Księży Lasek, gdzie dotarł o godzinie 21:00. W nocy dotarł tam radiogram nr 2027 podpisany przez generała Oranowskiego z rozkazem, że wobec zmienionej sytuacji, należy wycofać się do Myszyńca, a w razie dalszego natarcia nieprzyjaciela, aż do Ostrołęki.

Zgodnie z tym rozkazem, o godzinie 9:00 rano, korpus ruszył do Myszyńca.

W dniach 16 i 17 [29 i 30] sierpnia, 16. Dywizja piechoty poniosła następujące straty:

Jeden oficer i 62 niższych stopniem poległo, 7 oficerów i 235 niższych stopniem zostało rannych. Zaginęło 76 niższych stopniem.

 

Oryginał podpisał dowódca korpusu, generał-lejtnanta Richter

oraz szef sztabu pułkownik Zaleski.

 

A poniższy dokument własnoręcznie popisał:

Starszy adiutant sztabu generalnego kapitan Rudski

 Źródło: gwar.mil.ru

 

 

Dodatek

 

Pułkownik Zaleski Piotr Iwanowicz – urodzony 5 października 1867 r.

Służbę podjął 22 sierpnia 1885 r. Od 1 listopada 1911 roku dowódca 4. Nowotroicko-Jekaterynosławskiego Pułku Dragonów. W okresie od września 1914 r. do 16 listopada 1914 r. szef sztabu 6. Korpusu Armijnego.

W czasie wojny domowej – walczył w armii Don, emigrował do Niemiec. Autor książki „Возмездие: причины русской катастрофы”.

 Źródło: ria1914.info

 

 

Generał Błagowieszczeński Aleksander Aleksandrowicz – urodzony 29 lipca 1854 r. w rodzinie szlacheckiej.

Służbę podjął 8 maja 1870 r. Uczestnik wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877-78. Od 14 kwietnia 1899 r. w stopniu generał-majora. Od 31 sierpnia 1904 r. w stopniu generał-lejtnanta. Uczestnik wojny rosyjsko-japońskiej 1904-05 r.

Od 9 stycznia 1912 r. dowódca 6. Korpusu Armijnego. Po kampanii w Prusach Wschodnich w dniu 26 sierpnia 1914 r. usunięty z urzędu. W marcu 1915 r. wydalony ze służby.

 Źródło: ria1914.info