(Kriegsfriedhof des Ersten Weltkrieges)
Krusza – wieś Kurpiowska w województwie podlaskim, w powiecie kolneńskim, w gminie Turośl.
Pięknie położony i rozplanowany, bardzo duży (prawie 50 arów → 0.5ha) cmentarz leśny. Dotychczas przyjmowano, że spoczywa na nim około 728-740 żołnierzy armii niemieckiej. Szacunki te wynikały z liczby grobów. Okazuje się, że jest to znacznie większy cmentarz.
Według dokumentów Volksbundu z końca lat 30. XX w. złożono tutaj
1026 żołnierzy armii niemieckiej
oraz 381 armii carskiej,
łącznie spoczywa tu 1407 poległych w walkach 1915 roku, czyli niemal dwukrotnie więcej niż dotychczas zakładano.
Cmentarz rozmieszczony na planie dwóch stykających się prostopadle prostokątów, od wschodu położony na płaskim terenie, ku zachodowi zajmujący stok wzgórza. Tam, gdzie teren jest płaski platformę nekropolii nadsypano, a jej granice wyznaczono wyjątkowo szerokim i głębokim rowem oraz wysokim wałem. W części zachodniej, cmentarz lekko wkopano w stok wyniesienia.
Pierwotnie wejście od wschodu, szeroką rampą ziemną nad rowem. Na osi wejścia aleja biegnąca całą długością cmentarza. Po jej obu stronach kilkadziesiąt rzędów mogił ziemnych. Na nielicznych zachowane betonowe, leżące nagrobki, tzw. poduszki.
Niestety poduszki betonowe wykonane były z marnego jakościowo betonu, w wyniku czego opisy z danymi pochowanych są z większości nieczytelne.
Współcześnie, do cmentarza prowadzi leśna droga od strony północno-wschodniej odbiegająca od drogi łączącej miejscowości Turośl-Charubin.
Nekropolę założono i urządzono w latach 1915-1918. Można się domyślać, że ziemne mogiły oznakowane były drewnianymi krzyżami, a całość ogrodzona drewnianym, niskim płotem.
Na mapach niemieckich można dotrzeć, ze wschodnia część cmentarza mogła być obsadzona szpalerem drzew. Drzewa te, dęby lub graby, nie dotrwały do obecnych czasów, wokół są tylko iglaste drzewa tak cenione w gospodarce leśnej, a na samym cmentarzu samosiejki drzew liściastych i iglastych.
W 1921 r. cmentarz był wizytowany przez przedstawiciela Volksbundu, a jego stan był wówczas zadowalający. Kolejna wizytacja miała miejsce w 1927 r. i wtedy nie było już tak dobrze. Wał ziemny był rozmyty, brakowało furtki, a groby rozdeptywało bydło. Zapewne w ciągu kilku następnych lat władze polskie przeprowadziły remont cmentarza. Właśnie wtedy drewniane krzyże zastąpiono betonowymi nagrobkami.
Mieszkańcy wsi wspominają, że niedługo po zakończeniu wojny kopano na cmentarzu w poszukiwaniu rzeczy, które mogli mieć przy sobie polegli żołnierze. Ale niczego nie znajdowano, tylko ciała zawinięte w białe płachty.
Wyjątkowość cmentarza w Kruszy spowodowała, że dosyć szybko trafił on do wykazu konserwatorskiego. Od 1991 r. jest objęty ochroną prawną jako obiekt wpisany do rejestru zabytków województwa podlaskiego.
Kilkanaście lat wstecz władze gminy Turośl przeprowadziły remont nekropolii. Wycięto zbędną roślinność, groby oznakowano drewnianymi krzyżami, ustawiono ogrodzenie. Cmentarz robił wówczas dobre wrażenie, można było się nim pochwalić w folderach. Była to niestety jednorazowa akcja. Od tego czasu opieką nad nekropolą jest iluzoryczna. Większość krzyży leży przewrócona, części brakuje. Cmentarz w Kruszy kolejny raz popada w zapomnienie.
Krusza – Cmentarz, gdzie spoczywają zapomniani żołnierze Wielkiej Wojny, wielu z nich było Polakami.
Odległość od centrum Ostrołęki – 41 km
Film zaczyna się w północno-wschodnim narożniku, na filmie trasa biegła wokół cmentarza, przeciwnie do ruchu wskazówek zegara.
Post przygotowany przy współpracy z Małgorzata Karczewska
-Film z cmentarza zamieszczony na FB. -
.
.
 |
| Krusza - cmentarza wojenny |
 |
| Krusza - cmentarza wojenny |
 |
| Krusza - cmentarza wojenny |
 |
| Krusza - cmentarza wojenny |
 |
| Krusza - cmentarza wojenny |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz